Balla – hlavný alchymista súčasnej slovenskej prózy

Balla: Niepokój

Balla – hlavný alchymista súčasnej slovenskej prózy

Jacek Bukowski

Táto próza plná (aj štylistických) prekvapení – viac univerzálna ako len slovenská – je expresionistickou zmesou „nemeckej“ filozofie,  stredovekej ezoteriky, krajného naturalizmu a poetickej mystiky…

Balla – hlavný alchymista súčasnej slovenskej prózy, no v Poľsku ešte takmer neznámy, je nepochybne jedným z najzaujímavejších súčasných spisovateľov strednej Európy.Publikoval šesť kníh, ktoré mu získali práve tak veľa nadšencov ako aj zanietených odporcov.

Jeho poviedky (romány zásadne nepíše) sa ukladajú do temného celku plného neznáma, v ktorom však nechýba čierny humor. Úvahy rozprávača ako aj skúsenosti jemu podobných osamotených, neurotických a do seba uzavretých hrdinov sa väčšinou týkajú základného zmyslu či nezmyslu akoby už z hora danej márnosti ľudskej existencie a nemožnosti aspoň  akej takej „dohody o živote“ a to nie len s inými ľuďmi (so ženami zvlášť), ale dokonca aj so sebou samým.

Táto próza plná (aj štylistických) prekvapení – viac univerzálna ako len slovenská – je expresionistickou zmesou „nemeckej“ filozofie,  stredovekej ezoteriky, krajného naturalizmu a poetickej mystiky. Je v nej tiež spisovateľská sebairónia a groteskno so surrealizmom vo fabule.

Priestorom spisovateľského pozorovania sú pre Ballu hlavne rodné  Nové Zámky a okolie. Toto nie príliš bohaté a nie príliš malebné okresné  mesto na juhozápadnom Slovensku, s početnou maďarskou menšinou a množstvom Cigánov, je pre Ballu tým, čím boli pre Schulza, Chagalla,  Joycea a Kafku Drohobycz, Witebsk, Dublin a Praha – labyrintom, mikro a makrokozmom.

Balla je už roky zamestnaný na novozámockom úrade práce a poctivo sa snaží zladiť prácu úradníka s aktívnou literárnou činnosťou. Niektoré  z kancelárskych skúseností sa zaujímavým spôsobom dostávajú do jeho tvorby.

Napriek špecifickej krutosti tejto prózy je „v súkromí“ Vladimír Balla prekvapujúco iným človekom.

Jacek Bukowski (prekladateľ a zostavovateľ výberu poviedok „Niepokój“, ktorý vyšiel v poľskom vydavateľstve Pogranicze na jar 2008, info: http://www.pogranicze.sejny.pl)

Podpisujący się tylko nazwiskiem ? Balla (ur.1967 r.), główny alchemik współczesnej prozy słowackiej, a w Polsce prawie jeszcze nie znany, to niewątpliwie jeden z ciekawszych pisarzy współczesnych środkowej Europy. Opublikował sześć książek, które przysporzyły mu zarówno wielu wyznawców jak i zagorzałych oponentów. Jego opowiadania (powieści programowo nie pisuje) układają się w mroczną i pełną tajemnic, choć nie pozbawioną czarnego poczucia humoru, całość. Zarówno rozważania narratora jak i doświadczenia zbliżonych do niego, samotnych, neurotycznych i wycofanych w siebie bohaterów, dotyczą zwykle podstawowego sensu czy bezsensu jakby już z góry marnej egzystencji ludzkiej i niemożności choćby jako takiego ?umówienia się na życie?, nie tylko z innymi ludźmi (a zwłaszcza z kobietami) ale nawet i z samym sobą. Ta pełna niespodzianek (także i stylistycznych) proza ? bardziej uniwersalna aniżeli tylko słowacka ? jest ekspresjonistyczną mieszanką ?niemieckiej? filozofii, średniowiecznej ezoteryki, skrajnego naturalizmu i poetyckiej mistyki. Wiele w niej również pisarskiej autoironii, a w fabule ? groteski i surrealizmu. Terenem obserwacji pisarskich są dla Balli przede wszystkim rodzinne Nowe Zamki i okolice. To niezbyt bogate i niezbyt urodziwe powiatowe miasto w południowo-zachodniej Słowacji, z dużą mniejszością węgierską i sporą liczbą Cyganów, jest dla Balli tym, czym dla Schulza, Chagalla, Joyce?e i Kafki był Drohobycz, Witebsk, Dublin i Praga ? labiryntem, mikro i makrokosmosem. Jako absolwent Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Bratysławie, Balla od lat jest zatrudniony w Nowozameckim Urzędzie Pracy, i z dużą determinacją stara się rzetelnie godzić nużącą pracę urzędnika z aktywną działalnością literacką. Niektóre z biurowych doświadczeń w intrygujący sposób przedostają się do jego twórczości. Mimo swoistego okrucieństwa tej prozy, ?prywatnie? Vladimír Balla jest zaskakująco innym człowiekiem…

Jacek Bukowski

KK Bagala, PO BOX 99, 810 00 Bratislava 1